De energiemix in België in 2024: hernieuwbare energie neemt toe, productie gascentrales daalt

We verbruiken allemaal elektriciteit, maar hoe wordt die geproduceerd? Wat te verstaan onder de energiemix in België? Kan een verandering in de mix je elektriciteitsverbruik beïnvloeden? Wij gaan er dieper op in.

Wat is de energiemix?

De energiemix is de verdeling van de verschillende energiebronnen die gebruikt worden om elektriciteit te produceren. De energiemix geeft dus aan hoeveel procent elektriciteit wordt opgewekt door een bepaalde energiebron. Daarom hebben we het soms ook over de elektriciteitsmix. 

Deze energiebronnen kunnen we opdelen in drie categorieën:

• fossiele energie (gas)
• hernieuwbare energie (zonne-energie, windenergie, biomassa, waterkrachtenergie, enz.)
• kernenergie (uranium en plutonium)

Energiemix in België: de balans volgens de statistieken van Elia

Elia, de beheerder van het transmissienet voor elektriciteit op ons grondgebied, publiceert elk jaar zijn statistieken over deze elektriciteitsbronnen en vergelijkt ze met die van het voorgaande jaar. De recentste gegevens dateren van 2023.

Uit de cijfers van Elia blijkt dat in België kernenergie overheerst, gevolgd door gas, zonne-energie en windenergie (onshore en offshore). Andere energiebronnen hebben een kleiner aandeel.

Verschillende elementen vallen onmiddellijk op wanneer we de twee jaren vergelijken.

• Toename hernieuwbare energie: het aandeel van hernieuwbare energie, zoals zonne- en windenergie, is toegenomen met 23% vergeleken met 2022.
• Daling elektriciteitsproductie: de elektriciteitsproductie op basis van kernenergie en gas bedraagt in 2023 66,5% van de elektriciteitsmix. Dit is 7,7% minder dan in 2022.
• Daling elektriciteitsverbruik: het elektriciteitsverbruik daalde met 3,5% ten opzichte van 2022. Dit komt onder meer door de hoge elektriciteitsprijzen. 

Toename hernieuwbare energie

In 2023 kwam 28,2% van elektriciteitsmix van hernieuwbare energiebronnen, zoals zonne- of windenergie. In 2022 was dit nog maar 19,8%. Een positieve evolutie. De productie van offshore windenergie blijft waarschijnlijk stabiel en zal opnieuw stijgen vanaf 2028. 

Energiebron	Aandeel in de mix (TWh en %) in 2020	Aandeel in de mix (TWh en %) in 2021	Verschil tussen 2020 en 2021
Offshore windenergie	6,7 TWh 8,3% van de mix	6,7 TWh 7,3% van de mix	+0 TWh (– 1%)
Onshore windenergie	4,1 TWh 5% van de mix	4 TWh 4,3% van de mix	– 0,1 TWh (– 0,7%)
Zonne-energie	4,3 TWh 5,2% van de mix	4,7 TWh 5,1% van de mix	+ 0,4 TWh (– 0,1%)
TOTAAL	15,1 TWh 18,5% van de mix	15,4 TWh 16,7% van de mix	+ 0,3 TWh (– 1,8%)

Laten we deze gegevens eens nader bekijken:

8078 MW aan ‘wind & zonne-energie’

Op 29 mei 2023 brak de totale productie van zonne- en windenergie in België opnieuw een kwartierrecord van 8078 MW. Dit betekent dat meer dan de helft van het Belgische verbruik gedekt wordt door hernieuwbare energiebronnen.

Een maandelijkse productie van 1075 GWh aan offshore windenergie

De offshore windturbines maakten een productie van 1075 GWh aan windenergie voor december 2023.

Een maandelijkse productie van 110 GWh aan zonne-energie

De zonneschijn in de maand december 2023 heeft 100 GWh aan zonne-energie opgewekt.

Een maandelijkse productie van 866 GWh aan onshore windenergie

De windparken aan land zorgden voor een productie van 866 GWh in december 2023.

Daling elektriciteitsproductie door sluiting gascentrales in België

Door de sluiting van Doel 3 eind september 2022 en Tihange 2 in februari 2023 werd minder kernenergie geproduceerd. Daardoor daalde het aandeel kernenergie in de energiemix van 47,3% in 2022 naar 41,3% in 2023. De productie voor gas was in 2023 19,2 TWh. 

Maar de sluiting van de gascentrales is niet de enige reden waarom de productie zo laag lag. In 2023 importeerde België namelijk netto 3 TWh vanuit Frankrijk. In 2022 exporteerde ons land nog 10 TWh naar Frankrijk. 

Laten we de gegevens eens van dichterbij bekijken:

Opwekken elektriciteit

Elektriciteitscentrales wekken energie op door een (fossiele) brandstof te verbranden. Dit kan bijvoorbeeld steenkool of aardgas zijn. De warmte die vrijkomt, doet water koken voor de productie van elektriciteit. Er zijn verschillende elektriciteitscentrales die elektriciteit produceren. Een voorbeeld zijn gascentrales.

Waar haalt België zijn aardgas?

België produceert geen aardgas. Dat betekent dat we gas moeten importeren vanuit het buitenland. We importeren voornamelijk uit Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Qatar en Duitsland. Via ondergrondse en onderzeese pijpleidingen en ook gastankers wordt het gas in vloeibare vorm geleverd in de terminal in Zeebrugge.

Import uit Nederland

België importeerde vroeger ook (meer) aardgas vanuit Nederland. Maar de samenwerking wordt stopgezet doordat Nederland de gaswinning uit het Groningenveld wil afbouwen. Normaal zou Nederland nog tot 2029 gas leveren aan ons land maar, in 2024 komt hier waarschijnlijk al een einde aan.

In tegenstelling tot andere landen leverde Nederland geen rijk, maar arm gas. Daardoor moest het gas via andere leidingen en installaties naar ons land geïmporteerd worden. Rijk gas bevat meer stikstof en heeft een hogere calorische waarde dan arm gas. D.w.z. dat er hiermee meer energie vrijkomt bij het verbranden van één kubieke meter.

Bijgevolg voeren de transmissienetbeheerder Fluxys en de verschillende distrinutienetbeheerders de nodige werken uit om het laagcalorische net aan rijk gas aan te passen. Dit heeft natuurlijk ook een impact op de consumenten. Deze moeten hun gastoestellen laten controleren door erkende technici, die ze indien nodig kunnen afstellen. Als de gastoestellen niet geschikt zijn voor rijk gas moeten klanten deze laten vervangen.

Het elektriciteitsverbruik daalde met 3,5%

Het elektriciteitsverbruik daalde met 3,5% ten opzicht van 2022. Het totale verbruik voor elektriciteit voor 2023 was 78,9 TWh. Elia verwacht echter dat het elektriciteitsverbruik tegen 2032 zal stijgen met 50%, onder meer door de toename van het aantal elektrische auto’s en warmtepompen.

Hoe ziet de huidige energiemix er in België uit?

Wil je de recentste energiemix in België en in onze buurlanden weten? Surf naar de website ‘Electricity map’ om alle gegevens te raadplegen.

Hoe zal de energiemix in België evolueren?

De kans is groot dat de huidige energiemix in België de komende jaren sterk wijzigt. Door de geplande kernuitstap in 2025, de verbintenis van Europa om tegen 2050 koolstofneutraal te worden en de klimaatopwarming zou het aandeel hernieuwbare energie normaal moeten stijgen. 

Kernuitstap 2025

Kernenergie brengt risico’s met zich mee. Zo zijn radioactief afval, het risico van een rampzalige incidenten, de behandeling van afvalwater van de centrales, enz. slechts enkele voorbeelden. 

Maar kernenergie afbouwen tegen 2025 is niet zo eenvoudig. Uit de energiemix blijkt namelijk dat we sterk afhankelijk zijn van kernenergie als energiebron. Als kernenergie wordt afgeschaft, is er een alternatieve bron nodig om elektriciteit te produceren. 

Extra gascentrales te bouwen, is een van de oplossingen die aangereikt wordt, maar gascentrales stoten veel CO₂ uit. De CO² van kerncentrales is beduidend minder. Kiezen we toch voor meer gascentrales, dan kan het voor België moeilijk worden om de milieudoelstellingen te behalen. 

Een andere oplossing is om elektriciteit in te voeren van onze buurlanden. Maar hierdoor stijgen de kosten van de elektriciteitstransmissie waarschijnlijk fel. Momenteel is er dus geen ideale oplossing. 

De opkomst van offshore windenergie

De belangstelling van België voor offshore windenergie neemt toe. Heel wat projecten zorgden al voor mooie realisaties aan de kust, waardoor dit de energietransitie positief beïnvloedt. 

De vraag is nu hoe de productie geoptimaliseerd kan worden. Onshore en offshore windturbines zijn afhankelijk van het weer. Als het windstil is, produceren ze te weinig, en als het harder waait, produceren ze te veel. Dit is niet erg gunstig aangezien elektriciteit moeilijk is om op te slaan. 

Toch komen er langzamerhand oplossingen, zoals het project voor een groene waterstoffabriek van Colruyt, die met haar filiaal DATS24 biogas en elektriciteit uit windturbines op land en zee al aanbiedt.

Maar zal dit uiteindelijk leiden tot een 100% groene energiemix in België? In principe zou dat moet kunnen, maar in werkelijkheid beschikt België volgens sommigen niet over de middelen om uitsluitend op hernieuwbare energiebronnen te draaien. Zo hebben we vaak niet voldoende zonneschijn voor zonne-energie op te wekken. Daarnaast is ook de hoeveelheid wind vrij wisselvallig en zijn we geografisch gezien niet geschikt voor hydro-elektriciteit.

Toch lijkt het onvermijdelijk dat hernieuwbare energiebronnen de komende jaren aan belang winnen. Wie weet zijn hernieuwbare energiebronnen binnenkort het grootste deel in de energiemix van België. 

De energiemix en de invloed op je factuur

Hoewel de elektriciteitsproductie in België in het algemeen laag is in vergelijking met de vraag, kan je eindfactuur wel duurder worden. Maar de impact zal doorgaans klein zijn, aangezien de energiekost op zich slechts een deel is van de prijs die je uiteindelijk betaalt.

Als in extreme gevallen sommige elektriciteitscentrales enkel maanden stilgelegd moeten worden, dreigt er een elektriciteitstekort. In dat geval, kunnen de prijzen terug sterk stijgen.

Kies voor hernieuwbare energie

Als consument kan je de energiemix beïnvloeden. Stel dat meer mensen zonnepanelen installeren en voor een groene energieleverancier kiezen, dan dwingen ze energieleveranciers om ook deze tendens te volgen. Daardoor ontwikkelen energieleveranciers ook meer initiatieven om dergelijke initiatieven op poten te zetten. Dit zou bepaalde barrières of terughoudendheid om te investeren in de productie van groene stroom kunnen wegwerken.

De keuze voor een groene leverancier: niet altijd vanzelfsprekend

Elektriciteitsleveranciers hebben niet altijd de controle over hoe de elektriciteit opgewekt wordt. Enkel degene die zowel producent als leverancier zijn hebben hier invloed op. Denk aan Engie of Luminus. Veel leveranciers stellen dan ook hun eigen energiemix samen door hun elektriciteit bij verschillende producenten aan te kopen, naargelang hun noden en strategie. Deze mix kan dus sterk variëren van leverancier tot leverancier. Zij stellen deze vervolgens aan hun klanten voor in de vorm van verschillende aanbiedingen.

Hier moet je aandachtig zijn om volledig hernieuwbare energie te kunnen verbruiken. Sommige leveranciers stellen je namelijk ‘100% groen’ aanbiedingen voor dankzij ‘Garanties van oorsprong’ (GO). Maar eigenlijk betekenen die labels eenvoudigweg dat een deel van de geleverde elektriciteit uit een hernieuwbare bron komt. Ze garanderen niet dat al je elektriciteit wel degelijk groen is. Haalt je leverancier zijn energie vooral uit fossiele bronnen of kernenergie, dan kan dat sowieso moeilijk het geval zijn. Je kan de energiemix van je leverancier altijd raadplegen op je factuur.

Toch zijn niet alle leveranciers ‘grijs’. Er zijn er zelfs veel die hoofdzakelijk of zelfs uitsluitend groene stroom aanbieden. Dat is bijvoorbeeld het geval voor groene coöperaties (zoals Cociter en Aeco, die onlangs stopte als leverancier) of Eneco, die enorm investeert in windenergie.

Conclusie: bouw mee aan de energietoekomst van België

Het is duidelijk dat de toekomstige energiemix van België er anders moet gaan uitzien. We staan momenteel op een historisch keerpunt in de energie-industrie. Zo laat kernenergie, ondanks haar voordelen, de wensen over qua veiligheid. Fossiele energie is te vervuilend waardoor deze niet past binnen de huidige klimaatcontext. En daarnaast staat hernieuwbare energie nog in haar kinderschoenen. 

Misschien is dit voor jou het ideale moment om een nieuwe keuze te maken? Je kan bijvoorbeeld kiezen voor de installatie van zonnepanelen of door gewoon naar een groenere leverancier over te stappen. Gebruik onze prijsvergelijker om de ideale leverancier te vinden. De prijsvergelijker neemt het aandeel hernieuwbare energie in je zoekcriteria. 

Heb je nog advies nodig? Aarzel dan niet om contact op te nemen met ons om jouw specifieke situatie te bespreken via info@Mijnenergie.be.