Wat betekent de vrijmaking van de markt voor de consument?

Sinds de liberalisering van de energiemarkt kunnen alle consumenten overstappen naar een andere energieleverancier. Het doel? De concurrentie opdrijven zodat consumenten kunnen besparen.

Vlaanderen heeft de energiemarkt in 2003 voor concurrentie opengesteld. Het was nog wachten tot 1 juli 2007 vooraleer ook Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dat deden. Die vrijmaking is vandaag overal in België van kracht en ze heeft de werking van de sector grondig gewijzigd.

Elke consument kan sindsdien een contract afsluiten met een gas- en elektriciteitsleverancier naar keuze. Dat is een groot voordeel. De keerzijde van de medaille is dat de liberalisering het systeem complexer heeft gemaakt door de toename van het aantal spelers. Tijd om je geheugen op te frissen en eens na te gaan hoe de energiemarkt vroeger geregeld was!

Vóór de liberalisering waren er monopolies

Voor de vrijmaking was de elektriciteitsmarkt in handen van Engie en Luminus, die instonden voor de productie, de levering én het transport. De gemeentelijke overheden organiseerden de distributie.

De gasmarkt was in handen van Distrigas. Dit bedrijf stond in voor de aankoop, de opslag en de aanvoer van het gas via leidingen tot aan het distributienet. De intercommunales vervoerden het gas vervolgens tot aan de woningen en factureerden het verbruik aan de huishoudens.

Tot dan toe hadden die bedrijven dus een monopolie op de distributie, de levering en het transport van aardgas. Met de vrijmaking van de markt heeft de Europese Unie deze activiteiten verplicht willen scheiden, en wel om twee redenen: de energieprijzen doen dalen door de concurrentie te bevorderen, en de kwaliteit van de dienstverlening voor de consument verbeteren. Om in die laatste missie te slagen, heeft ze verschillende maatregelen ingevoerd, zoals de oprichting van onafhankelijke energieregulatoren.

Een energiemarkt in volle ontwikkeling met nieuwe regels

De liberalisering is er evenwel niet van vandaag op morgen gekomen. De bedoeling was om niet-discriminerende regels op te stellen voor de verschillende spelers én tegelijkertijd de rechten van de consument te respecteren. Verschillende opeenvolgende Europese richtlijnen maakten de sanering van de markt mogelijk.

De wetgeving heeft lang op zich laten wachten, en was noodzakelijk om de organisatie en werking van de elektriciteits- en aardgassector vast te leggen. Ze bepaalt de regeling van het transport en de levering van energie, en de toegang tot de nationale markt. Uiteraard kan niet zomaar om het even wie energieleverancier of energiedistributeur worden. Zonder voorafgaande toestemming kan een bedrijf onmogelijk actief zijn in dit marktsegment.

Sinds de liberalisering zijn er meer spelers in de markt. Dat maakt het mogelijk om de prijzen te doen dalen, maar het ganse plaatje wel een pak complexer.

Nieuwe spelers na de vrijmaking van de energiemarkt

Door de liberalisering moesten sommige actoren in de energiemarkt hun verantwoordelijkheden aan andere spelers afstaan. In de praktijk werden de bedrijven die op verschillende niveaus actief waren, verplicht afstand te doen van hun activiteiten om de concurrentie in de markt niet te vervalsen. Hierdoor deden nieuwe spelers hun intrede in de markt.

• Elektriciteitsproducenten en gasimporteurs: sinds de vrijmaking van de energiemarkt is deze activiteit opengesteld concurrentie, met de komst van nieuwe bedrijven zoals Mega en Eneco als gevolg. Engie en Luminus blijven wel nog altijd de grootste elektriciteitsproducenten in België. Hun taak? De geproduceerde of naar ons land aangevoerde energie doorverkopen aan leveranciers en grote industriële gebruikers, en die vervolgens doorsturen naar het net van de transmissienetbeheerders (TNB’s).

• Transmissienetbeheerders (TNB’s): zij beheren, onderhouden en verbeteren de hoogspanningslijnen en hogedrukleidingen. Ze staan in voor de aanvoer van energie vanaf de elektriciteitscentrales en gasterminals tot bij de industriële klanten en de regionale distributiebeheerders. In het verleden deed Electrabel dat voor elektriciteit en Distrigas voor gas. Vandaag zijn het respectievelijk Elia en Fluxys die daarvoor instaan, en die daarmee op hun beurt ook een monopoliepositie bekleden.

• Distributienetbeheerders (DNB’s): ook zij voeren verschillende taken uit. De belangrijkste zijn de omzetting van elektriciteit in laagspanning en van gas in lage druk, en vervolgens de rechtstreekse bevoorrading van de huishoudens via een netwerk van kabels en leidingen. Binnen de zone waar ze actief zijn, beschikken ze over een monopolie.

• Eenergieleveranciers: zij staan permanent in contact met de eindconsumenten aangezien ze de energie doorverkopen die ze hebben aangekocht bij producenten/importeurs of die ze zelf hebben geproduceerd. Ze bieden verschillende types contracten aan met een bepaalde duur en tegen bepaalde prijzen voor elektriciteit en/of gas. Een ruime waaier aan aanbiedingen dankzij de vrije concurrentie.

Energieregulatoren: om de markt te reguleren, werden ook vier energieregulerende instellingen opgericht. De CREG is actief op federaal niveau terwijl de CWaPE, BRUGEL en de VREG respectievelijk bevoegd zijn voor het Waals, Brussels en Vlaams Gewest

De voordelen van de vrijmaking voor de consument

De liberalisering van de markt, en vooral dan van de levering van gas en elektriciteit, heeft tot een explosie van het aantal energieleveranciers en aanbiedingen geleid. Ook al is de sector complex, toch heeft de consument alleen maar baat bij de herstructurering. Zo kan hij voortaan de leverancier kiezen die het best aan zijn criteria voldoet: vaste of variabele prijs, goedkoopste tarief in de markt, groene stroom, Greenpeace ranking … Zo ongeveer alles is mogelijk! Toch kan je als consument beter een energieprijsvergelijker gebruiken om snel en makkelijk de aanbiedingen te vinden die het best bij je behoeften aansluiten.

Om particulieren bovendien aan te zetten naar een andere gas- of elektriciteitsleverancier over te stappen en zo van de concurrentie te profiteren, zijn de verbrekingsvergoedingen in 2012 afgeschaft. En dat is niet het enige goede nieuws: voortaan hoef je niet langer een opzegbrief op te sturen. Het is immers de nieuwe leverancier die alle administratie met de vroegere leverancier regelt.

Conclusie

De liberalisering van de gas- en elektriciteitsmarkten biedt consumenten een kans om hun energiefacturen te verminderen. Weet dat onze energie-experts paraat staan om je het beste aanbod te helpen vinden.